24.10.2025 CIS + ticaret ve kalkınma platformu oluşturulacak: potansiyel ortaklar ve analiz

Kremlin tarafından yayınlanan zirvenin ardından imzalanan belgeler listesine göre, Bağımsız Devletler Topluluğu üye ülkelerinin Devlet Başkanları, Duşanbe zirvesinde BDT Plus platformunun oluşturulmasını onayladı.

Liderler, güvenlik konularında (terörle mücadele ve askeri iş birliği) bildiri ve konseptlerin yanı sıra, Bağımsız Devletler Topluluğu Plus platformunun kurulmasına ilişkin bir karar da aldılar.

Daha önce Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Moskova'nın yeni bir formatın oluşturulmasını desteklediğini, çünkü bu formatın diğer ülkelerin ve uluslararası kuruluşların BDT ile iş birliği içinde daha aktif katılımını sağlayacağını belirtmişti. Başkanlık yardımcısı Yuri Ushakov, bu fikrin faydalı olduğunu ve gerekirse belirli sorunların çözümünde diğer ülkelerin de katılımına olanak sağlayacağını belirtti.

BDT, Ermenistan, Azerbaycan, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan, Rusya, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan'ı kapsamaktadır. Bu, üyelerin birbirleriyle ikili ticaret anlaşmalarına sahip olduğu gevşek bir ticaret birliğidir; bloğun bir bütün olarak belirli tarife anlaşmalarına atıfta bulunması yerine. Bu durum, BDT içi ticarette karşılıklı fayda sağlayan ve ‘gerektiğinde‘ esasına dayalı daha fazla esneklik sağlar.

Bir BDT+ grubunun Afganistan ve İran'ın yanı sıra Moğolistan ve muhtemelen Çin'i, özellikle de Sincan Eyaleti'nden bölgesel temsilcileri içermesi muhtemeldir. Ayrıca Pakistan ve Hindistan'ın yanı sıra Gürcistan, Suriye, Irak ve Türkiye de dahil olabilir. Bu ülkelerin eklenmesi, halihazırda geliştirilmekte olan çeşitli ‘Orta Koridor’ altyapı rotaları bağlamında mantıklıdır ve bölgesel sorunların belirlenmesinde daha fazla diyaloğa olanak tanır.

Bir BDT+ bloğunun ortaya çıkışı, bölgesel ticaretin ve altyapı gelişiminin kapsamını hem Orta Doğu hem de Güney Asya'ya doğru genişlettiği için bölgesel öneme sahiptir; her ikisi de Orta Asya bölgesinde yaşananlardan derinden etkilenmektedir. Rusya'nın yoğun yatırım yaptığı Uluslararası Kuzey-Güney Ulaştırma Koridoru (INSTC) gibi bazı bölgesel girişimler, Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru, önerilen Trans-Afgan demiryolu, Bakü-Kars-Tiflis projesi ve Çin-Kırgızistan-Özbekistan demiryolu gibi ayrı altyapı projeleriyle bağlantılandırılarak daha iyi planlanabilir. Bu projelerin görüşüleceği daha geniş bir bölgesel platform, daha fazla entegrasyon ve boşa giden yatırımlara daha az yer sağlayacaktır. Ayrıca, her ikisi de BDT blokuyla dolaylı ancak önemli bağlantıları bulunan Gürcistan ve Moğolistan gibi kenar katılımcılar açısından daha sık bölgesel diyalog kurulmasına olanak tanır.