Azerbaycan Avrasya'nın ulaşım merkezidir

Azerbaycan, büyük işler yapmak için çok umut verici fırsatlar sunan bir ülkedir. Bu, devletin İpek Yolu Ekonomik Kuşağı gibi büyük ölçekli uluslararası ekonomik projelere katılmasının yanı sıra Kuzey ile Güney'i birbirine bağlayacak ve yeni ticaret yolları açacak bir demiryolunun inşasından kaynaklanmaktadır.

Büyük İpek Yolu'nun Restorasyonu

7-8 Eylül 1998'de Bakü'de ulusal lider Haydar Aliyev'in girişimiyle 9 ülkenin devlet başkanları (Azerbaycan, Türkiye, Gürcistan, Ukrayna, Moldova, Romanya, Bulgaristan, Özbekistan, Kırgızistan), 13 uluslararası kuruluş delegasyonu ve 32 devletin katılımıyla tarihi İpek Yolu'nun restorasyonu konulu uluslararası bir konferans düzenlendi. Bu konferans sonucunda Avrupa Birliği'nin TRACECA programı temelinde “Avrupa-Kafkasya-Asya Koridorunun Geliştirilmesi İçin Uluslararası Taşımacılık Temel Çok Taraflı Anlaşması” imzalanmıştır. ve Bakü Deklarasyonu kabul edildi.

Temel Çok Taraflı Anlaşma hükümleri uyarınca TRACECA Hükümetlerarası Komisyon Daimi Sekreteryasının Bakü'de ağırlanmasına karar verildi ve 21 Şubat 2001 tarihinde açıldı. Böylece tarihi İpek Yolu'nun restorasyonuna katkıda bulunan Azerbaycan, ana gelişme yörüngelerinin belirlenmesinde önemli bir rol oynadı.

Azerbaycan şu anda Çin'in girişimiyle yürütülen İpek Yolu Ekonomik Kuşağı projesine katılmaktadır. Aralık 2015'te Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in Çin'e yaptığı resmi ziyaret çerçevesinde, Azerbaycan Cumhuriyeti Hükümeti ile Çin Halk Cumhuriyeti Hükümeti arasında İpek Yolu Ekonomik Kuşağı'nın oluşturulmasının ortak teşvikine ilişkin bir mutabakat zaptı imzalandı.

Avrupa'yı Asya'ya bağlayan Bakü-Tiflis-Kars ulaşım koridoru

Trans-Avrupa ve Trans-Asya demiryolu ağları arasında bağlantıyı sağlayan ve 30 Ekim 2017'de faaliyete geçen Bakü-Tiflis-Kars demiryolu, eski İpek Yolu'nun çelik hatlar üzerinde restore edilmesidir.

7 Şubat 2007'de Tiflis'te Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in girişimiyle Bakü-Tiflis-Kars demiryolunun inşasına ilişkin anlaşma imzalandı. Aynı yılın Kasım ayında Gürcistan'ın Marabda noktasında demiryolu hattının temeli atıldı. Temmuz 2008'de ise Kars şehrinde Kars-Gürcistan sınır bölümünün temel atma töreni gerçekleştirildi. Toplam uzunluğu yaklaşık 850 kilometre olan Bakü-Tiflis-Kars demiryolu hattının 504 kilometrelik bölümü Azerbaycan topraklarına düşüyor. Demiryolu hattının 263 kilometresi Gürcistan topraklarından, 79 kilometresi — Türkiye topraklarında.

Deniz taşımacılığına kıyasla Bakü-Tiflis-Kars demiryolu, Çin'den Avrupa'ya mal teslim etme süresini yarıdan fazla kısaltıyor. İstikrar ve güvenliğe hizmet eden Bakü-Tiflis-Kars demiryolu ile ilk etapta yılda 5 milyon ton, ikinci etapta 17 milyon ton ve ardından — daha fazla kargo.

Tarihi İpek Yolu üzerinde bu projenin oluşturulması bölge ülkeleri için çekiciliğini artırmakta, Orta Asya ülkelerinin çıkışını kolaylaştırmaktadır — Türkmenistan, Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan, Tacikistan'ın yanı sıra Afganistan'ın Avrupa ve dünya pazarlarına, ticari ilişkilerinin gelişmesinde, ekonomilerinde, entegrasyonlarında büyük önem taşımaktadır.

Bakü-Tiflis-Kars projesinin başlıca avantajlarından biri, Azerbaycan'ın Gürcistan üzerinden Türkiye ile doğrudan demiryolu bağlantısına sahip olması ve bu durumun iki devlet arasındaki ilişkileri daha da güçlendirmeye hizmet etmesidir. Bir diğer mesele de bu hattın Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'ne kadar uzatılmasıdır. Gelecekte Kars'tan Nahçıvan'a ayrı bir demiryolu hattı döşenerek özerk cumhuriyetin Ermeni ablukasından çıkarılması ve ulaşım bağımsızlığının sağlanması planlanıyor.

Bakü'nün Karadağ ilçesine bağlı Alyat köyünde Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in talimatıyla Bakü Uluslararası Deniz Ticaret Limanı topraklarının da dahil olduğu serbest ticaret bölgesi de Azerbaycan'ın uluslararası bir ulaşım merkezi haline gelmesinde ayrı bir önem taşıyacak. Uluslararası kargo taşımacılığında ve Avrupa-Asya lojistik zincirinde öncü rol oynayan serbest bölge, aynı zamanda yerel üretimi teşvik etmek ve Made in Azerbaijan markasını dünyada yaygınlaştırmak açısından da ayrı bir önem taşıyacaktır. Serbest Bölge'nin Güney Kafkasya, Orta Asya, İran, Rusya ve Türkiye'nin bir bölümünü kapsayacak ve 130 milyon kişiyi kapsayacak bölgesel ölçekte bir pazara hizmet etmesi planlanıyor.

Kuzey Avrupa'yı Güney Asya'ya bağlayan Kuzey-Güney Ulaşım Koridoru

"Azerbaycan Cumhuriyeti'nde Lojistik ve Ticaretin Geliştirilmesi İçin Stratejik Yol Haritası" uyarınca Azerbaycan, Kuzey-Güney ulaşım koridorunun oluşturulmasında aktif rol oynamaktadır. Böylece ülke, Avrasya coğrafyasının merkezinde, her iki kıtalararası koridorun kesiştiği noktada önemli bir ulaşım ve lojistik üssüne dönüşüyor.

Kuzey-Güney ulaşım koridoru Hindistan, Pakistan, İran, Azerbaycan, Rusya ve Kuzey Avrupa ülkelerini birbirine bağlayacak.

Dünyada hem Rusya hem de İran ile kara sınırı olan tek ülke olan Azerbaycan'ın bu coğrafi konumu, üçlü bölgesel iş birliğinin gelişmesi açısından önemlidir.

Kuzey-Güney ulaşım koridorunun Azerbaycan bölümünü oluşturma süreci şimdiden son aşamaya geldi. Bu koridorun önemli bir bölümü — Azerbaycan-Rusya'dan Azerbaycan-İran sınırına giden demiryolu — operasyon için tam hazır duruma getirildi. Azerbaycan aynı zamanda İran'da Astara-Raşt-Kazvin demiryolu inşaatının finansmanına da katılmaktadır. Azerbaycan, Astara-Rasht demiryolunun inşası ve ekipmanla donatılması için İran tarafına 500 milyon dolarlık kredi sağlamayı planlıyor.

Stratejik yol haritaları, Azerbaycan'ın 2020 yılına kadar bölgedeki transit ticaret hacmini artırarak aşağıdaki göstergelere karşılık gelen bir pay alacağını öngörüyor:

• Orta Asya ve Karadeniz rotası üzerinde — %40;
• Orta Asya ve Avrupa rotası üzerinde — %25;
• Çin ve Avrupa rotası üzerinde — %3;
• Rusya ve İran rotası üzerinde — %40;
• İran ve Karadeniz rotası üzerinde — %25.

Gelecekte Kuzey-Güney ve Bakü-Tiflis-Kars ulaşım koridorlarının entegrasyonu öngörülmektedir. Azerbaycan her iki projede de aktif olarak yer almaktadır. Çin, Kazakistan, Orta Asya cumhuriyetleri, Azerbaycan, Gürcistan, Türkiye, Avrupa ülkeleri bundan faydalanacak.

Şu anda Azerbaycan'ı uluslararası bir ulaşım merkezi haline getirme süreci aşağıdaki önemli hatlarda ilerliyor:

• Avrupa, Karadeniz, Kafkaslar, Hazar ve Orta Asya bölgeleri arasında ekonomik, ticari, ulaşım ve lojistik bağlantıların geliştirilmesi;
• Çin ile Avrupa Birliği arasındaki en kısa çok modlu kara koridorunun geliştirilmesi;
• Kuzey-Güney ulaşım koridorunun oluşturulması;
• Büyük İpek Yolu çerçevesinde transit kargo çekmek;
• lojistik ve ulaşım altyapısında önemli gelişme ve düzenleyici teşvikler sayesinde Azerbaycan'ın bu alanda bölgede daha çekici bir düğüm noktası haline getirilmesi;
• Azerbaycan Dijital Ulaşım Merkezi ve TASIM projeleri aracılığıyla dijital Büyük İpek Yolu'nun oluşturulması;
• farklı aktarım bölümleri arasında mesaj koordinasyonu;
• uluslararası ve yurt içi yük ve yolcu taşımacılığı tarifeleri alanında koordineli bir politika;
• çok modlu (kombine) taşımacılığın vb. organizasyonu için koordineli bir eylem programının geliştirilmesi.

Son yıllarda Azerbaycan'ın hedeflenen politikasının ayrılmaz bir parçası olarak ülkenin çeşitli bölgelerinde yeni uluslararası havalimanlarının hizmete girmesi, yeni yolların döşenmesi, yeni bölgesel projelerin uygulanmasındaki öncü rolü, bir yandan yurtiçi ulaşım altyapısının gelişmesine katkıda bulunurken, diğer yandan — Azerbaycan'ı Avrasya'nın bir ulaşım merkezi haline getiriyor.