Hırvatistan'da yatırım fırsatları (Bölüm 1)

Stratejik konumu, istikrarlı politik ortamı, büyüyen ekonomisi ve yetenekli iş gücüyle Hırvatistan, yeni pazarlar ve büyüme fırsatları arayan şirketlere çeşitli fırsatlar sunuyor. Ülke, dikkate değer cazip bir iş ortamı sunuyor.

Neden Hırvatistan

• Mükemmel jeostratejik konum

Hırvatistan'dan üç büyük pan-Avrupa koridoru geçiyor ve bu da onu Batı Avrupa ile Asya, Doğu Avrupa ile Akdeniz arasındaki en kısa rota haline getiriyor. Güneydoğu Avrupa'da, İtalya, Slovenya, Macaristan, Sırbistan, Bosna-Hersek ve Karadağ ile komşu olan Hırvatistan, AB pazarının yanı sıra Güneydoğu Avrupa pazarlarına da girmek için ideal bir konumdadır. Diğer AB başkentlerine (Budapeşte, Viyana, Ljubljana) yakınlık, büyük Avrupa pazarlarına erişimi ve yeni müşterilerin çekilmesini kolaylaştırıyor.

• Paranızın karşılığı

Eurostat verileri — Avrupa Birliği istatistik ofisi, Hırvatların Avrupa Birliği'nde paranın karşılığında en yüksek değeri sağlayanlardan biri olduğunu açıkça gösteriyor.

• Uzman ve rekabetçi çalışanlar

Hırvatistan'da faaliyet gösteren birçok yabancı şirket, Hırvat işgücünün son derece yetenekli, deneyimli ve çok dilli olduğunu kabul ediyor. 2024 yılında yapılan bir ankete göre Hırvatların %78'i en az bir yabancı dil, çoğunlukla da İngilizce bildiğini iddia ediyor. Hırvatistan, 20-24 yaş aralığında lise eğitimi almış kişi oranının en yüksek olduğu ülkeler arasında yer alıyor (Eurostat). Son yıllarda yükseköğretim kurumlarından mezun olan öğrenci sayısı giderek artmaktadır.

• AB, Avro Bölgesi ve Schengen Anlaşması Üyesi

Hırvatistan'da iş yapmak, 450 milyon müşteriye sahip AB'nin iç pazarına erişmenizi sağlar. Hırvatistan'ın 1 Temmuz 2013 tarihinde Avrupa Birliği'ne katılmasıyla birlikte AB yapısal fonlarından önemli miktarda para kullanma imkânına kavuştu. 2014 yılından bu yana yıllık yaklaşık 1,5 milyar avro kaynak ayrıldı. Bu fonların büyük kısmı küçük ve orta ölçekli işletmeleri desteklemeye yöneliktir. Yabancı yatırımcılar tarafından Hırvatistan'da kurulan şirketler, ulusal şirketlerle eşit şartlarda AB fonları için rekabet edebilir.

Hırvatistan'ın 1 Ocak 2023'te avro bölgesine katılması nedeniyle, avro bölgesinde faaliyet gösteren yatırımcılar ve şirketler döviz dönüştürme maliyeti ödemeyecek.

Ayrıca Hırvatistan 1 Ocak 2023'te Schengen bölgesine katıldı. Araştırmalara göre, sınırlarda belge kontrollerinin ortadan kaldırılması, malların ticaret maliyetlerinde ticaret değerinin yaklaşık %0,4 ila %0,9'u oranında tasarruf sağlayabilir.

AB fonlarıyla finanse edilen ve Çin Yol ve Köprü Şirketi tarafından inşa edilen Pelješac Köprüsü sayesinde Hırvatistan toprakları tarihinde ilk kez tamamen birbirine bağlanıyor, ulaşım süreleri ve maliyetleri azalıyor (özellikle yaz aylarında, yani turizm sezonunun en yoğun olduğu dönemde). Köprü, Bosna-Hersek'in Neum'daki kısa kıyı şeridini, sınır geçişlerini ve belge kontrollerini atlayarak, güneydoğu Hırvatistan yarı-enklavı ile ülkenin geri kalanı arasında kalıcı bir bağlantı sağlıyor.

Hırvatistan, Avro Bölgesi ve Schengen bölgesine katıldıktan sonra Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü'ne (OECD) katılmak için çalışıyor.

• Güvenlik, siyasi ve ekonomik istikrar

Ekonomi ve Barış Enstitüsü'ne göre Hırvatistan, suç oranının gözle görülür derecede düşük olduğu dünyanın en güvenli ülkelerinden biri. Ayrıca Hırvatistan AB üyesidir ve son 25 yıldır önemli siyasi ve ekonomik istikrarın tadını çıkarmaktadır.

• Hırvat BT sektörü

Hırvat ekonomisi büyük ölçüde hizmetlere dayalıdır ve BT sektörü son yıllarda en umut vadeden sektörlerden biri olmuştur. Sadece Infobip ve Nanobit gibi büyük isimler değil, aynı zamanda harika işler yapan ve geniş bir teknoloji yelpazesini kapsayan çok sayıda küçük ve orta ölçekli yazılım şirketi de var.

• Yüksek yaşam kalitesi

Hırvatistan — gerçekten eşsiz bir ülke — Dünyanın hiçbir yerinde, ülkenin kuzeyi ile güneyi arasındaki 400 km'lik mesafede, üç farklı iklim kuşağının -karasal, dağlık ve Akdeniz- bir arada bulunmadığı görülmez. Kuzeyde engebeli ve yumuşak Zagorje'den, doğuda Slavonya'nın geniş verimli ovalarından, ormanlar ve nehirler açısından zengin Lika ve Gorski Kotar'dan, sıradağlar ve tipik Dalmaçya karstikleriyle çevrili Dalmatinska Zagora'ya, Istria'dan binlerce adaya sahip Güney Dalmaçya'ya uzanan engebeli kıyı şeridine kadar, Hırvatistan gerçek anlamda dünyanın bir hazinesidir.

Kültürel etkinliklerin ve tarihi mirasın bolluğu, diğer Avrupa kültür ve iş merkezlerine yakınlık, temiz su ve hava, geleneksel ve organik tarım ve sağlıklı Akdeniz yaşam tarzı, Hırvatistan'ın her yerinde keyifli ve kaliteli bir yaşam için gerekli tüm koşulları yaratır.

Yatırım mevzuatı

Hırvatistan'daki yatırım ortamını düzenleyen çeşitli yasalar bulunmaktadır. Bunlara şunlar dahildir:

• Hırvat Şirketler Yasası,
• Yatırım Teşvik Hukuku,
• Hırvatistan Cumhuriyeti Stratejik Yatırım Projeleri Kanunu.

WTO üyesi olmayan bir ülkede kayıtlı ofisi veya ikametgahı bulunan yabancı yatırımcıların karşılıklılık koşulunu yerine getirmesi gerekmektedir.

Hırvatistan Cumhuriyeti'nde uzmanlaşma ve yatırım çekme fırsatı sunan 13 küresel değer zinciri belirlendi. Bu 13 stratejik alt alan veya 13 sektörün her biri için, iş sektörünün küresel ölçekte rekabetçi ve karlı olarak değerlendirilen ekonomi segmentlerine odaklanmasını sağlayacak stratejik segmentasyon ve eylem planları geliştirildi. Bunlara biyofarmasötikler, sağlık hizmetleri, sürdürülebilir gıda üretimi ve işlenmesi, akıllı ulaşım sistemleri ve bilgi ve iletişim teknolojileri dahildir.

Hırvatistan Cumhuriyeti Anayasası, yabancı yatırımcılara yönelik bir dizi garanti sağlamaktadır. Özellikle, sermaye yatırımı yoluyla elde edilen hakların kanun veya diğer hukuki düzenlemelerle sınırlandırılmayacağı ve yabancı yatırımcılara kâr ve yatırılan sermayenin serbestçe transferi ve geri gönderilmesinin garanti altına alındığı hükme bağlanmıştır.

Doğrudan yabancı yatırım, rekabet gücünü artırmada önemli bir faktördür ve yatırımcıların ve yatırımlarının uzmanlaşmış bilgi ve teknoloji sağlayabileceği ve Hırvat endüstrisinin uyum sağlamasına yardımcı olabileceği küresel değer zincirlerine girmek için bir itici güçtür.

Hırvatistan'da gayrimenkul edinmeyi isteyen bir yabancı kişi, ancak Hırvatların kendi ülkesinde aynı şeyi yapmaları için karşılıklı bir fırsat olması halinde bunu yapabilir. Bu kısıtlama Avrupa Birliği Üye Devletleri vatandaşları ve tüzel kişileri için geçerli değildir. Bu kişiler, Hırvatistan Cumhuriyeti vatandaşları ve Hırvatistan Cumhuriyeti'nde kayıtlı merkezleri bulunan tüzel kişiler tarafından mülkiyet hakkının kullanılmasına ilişkin ön koşullara uyulması kaydıyla, özel kanunla belirlenen tarım arazileri ve özel kanuna göre korunan alanlar olmak üzere vergiden muaf gayrimenkuller hariç olmak üzere, gayrimenkul mülkiyet hakkını edinirler. Yabancı bir yatırımcı, Hırvatistan'da bir şirket kurabilir ve bu şirket, yerel bir tüzel kişilik olarak, kısıtlama olmaksızın gayrimenkul edinebilir.

Hırvatistan hükümeti, yeni bir Yabancı Doğrudan Yatırım Tarama Yasası çıkararak, doğrudan yabancı yatırımların (FDI) kapsamlı bir şekilde taranması için bir sistem kurmaya hazırlanıyor. Yasa, Hırvatistan'ın mevcut yasal çerçevesini AB Tüzüğü 2019/452'nin 3. ve 4. maddeleriyle uyumlu hale getirecek ve Avrupa Birliği yatırım tarama standartlarına uyumu sağlayacak. Yasa tasarısı henüz kamuoyunun bilgisine sunulmadı. Hırvatistan Hükümeti'nin 2025 yılına yönelik yasama planına göre, yeni Kanun ve uygulanması şu anda Maliye Bakanlığı'nın elinde olup, 2025 yılının ilk çeyreğinde tamamlanması bekleniyor.

(AB) 2019/452 sayılı Tüzüğün uygulanmasına ilişkin Tüzük 2 Ekim 2020 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu uygulama tüzüğü, AB Doğrudan Yabancı Yatırım Tarama Tüzüğü kapsamındaki koordinasyon mekanizması için yetkili makamlar olarak yalnızca Ulusal İrtibat Noktası ve Bakanlıklararası Komisyonu belirlemiştir. Hiçbir doğrulama mekanizması getirmedi.

2025 mevzuat planında öngörüldüğü üzere, yeni kanunun temel hükümleri arasında kritik altyapıların kapsamı ve denetime tabi faaliyet türleri, kamu otoriteleri ve kamu kuruluşlarının sorumlulukları, bildirim zorunlulukları, gizlilik ve veri koruma önlemleri ve şeffaf karar alma süreleri yer alacaktır. Hırvatistan bu mekanizmayı oluşturarak kritik altyapısını korumayı ve AB standartlarına uygun olarak yabancı yatırımlarla ilişkili potansiyel riskleri şeffaf ve etkili bir şekilde değerlendirmeyi amaçlıyor.

Yatırım mevzuatındaki vergi önlemleri

Yatırımların Teşviki ve Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Kanunu uyarınca yabancı yatırımcılara bir dizi vergi avantajı sağlanıyor. Hırvatistan mevzuatında yabancı yatırımlara ilişkin olarak öngörülen en önemli vergi tedbirleri şunlardır:

• Kurumlar vergisi oranının belirli koşullara bağlı olarak %0'a indirilmesi;
• Çifte vergilendirmenin önlenmesine ilişkin bir dizi anlaşmanın yürürlüğe konulması;
• Gayrimenkulün bir Hırvat şirket veya kuruluşu tarafından satın alınması durumunda gayrimenkul transfer vergisi ödenmez;
• Yeniden yatırılan karlar üzerindeki vergiden muafiyet;
• AB temettülerinin yabancı alıcıları, sermayenin en az %10'unu kesintisiz 24 ay boyunca elinde tutmaları halinde temettüler ve kâr payları üzerinden %12 oranında gelir vergisi ödemezler;
• Ar-Ge projelerine devlet desteği.

Yatırım projelerini teşvik etme önlemleri

Hırvatistan Cumhuriyeti'ndeki yatırım projelerini teşvik etmeye yönelik tedbirler Yatırım Teşvik Yasası (OG 63/22, 136/24) tarafından düzenlenmektedir ve aşağıdaki yatırım projelerini ilgilendirmektedir:

• üretim ve teknolojik faaliyetler,
• geliştirme ve inovasyon alanındaki faaliyetler,
• iş destek faaliyetleri,
• Yüksek katma değerli hizmet sunma faaliyeti.

Yardım şu durumlarda sağlanamaz:

• balıkçılık, su ürünleri yetiştiriciliği ve birincil tarımsal üretim;
• çelik, kömür, sentetik elyaf ve ulaştırma sektörleri ile ilgili altyapı;
• enerji üretimi, dağıtımı ve altyapısı;
• geniş bant altyapısı;
• araştırma altyapısı;
• gemi inşa sektörü;
• finans ve sigorta sektörü;
• Sağlık, sosyal güvenlik ve eğitim sektörleri;
• ticaret sektörleri;
• inşaat ve gayrimenkul sektörleri;
• Su kaynakları yönetimi, atık yönetimi ve çevre restorasyonu sektörleri;
• madencilik ve taş ocağı sektörleri;
• Ulaştırma ve depolama sektörleri;
• turizm, konaklama hizmetleri ve yiyecek hazırlama ve servis faaliyetleri.

Teşvikler şunları içerir:

• Mikro girişimciler için vergi teşvikleri;
• Küçük, orta ve büyük işletmelere yönelik vergi teşvikleri;
• yatırım projeleriyle ilişkili yeni işlerin yaratılmasından kaynaklanan uygun maliyetleri karşılamak için hibeler;
• yatırım projeleriyle ilişkili uygun eğitim maliyetlerini karşılamak için hibeler;
• geliştirme ve yenilik faaliyetlerine yönelik hibeler;
• İşletme destek faaliyetleri ve katma değeri yüksek hizmetler sunmaya yönelik faaliyetler;
• yatırım projelerinin sermaye harcamaları için hibeler;
• Emek yoğun yatırım projelerine yönelik hibeler;
• Hırvatistan Cumhuriyeti'ne ait aktif olmayan varlıkların ekonomik olarak aktifleştirilmesinden kaynaklanan yatırım projelerinin teşviki;
• İş süreçlerinin modernizasyonu için vergi teşvikleri — Üretim ve imalat süreçlerinin otomasyonu, robotizasyonu ve dijitalleştirilmesi.

Kamu-Özel Ortaklığı

Kamu-özel sektör ortaklığı (PPP) projeleri, özel sektörün inşaat ve finansal risklerin yanı sıra hizmet veya talebi de üstlendiği uzun vadeli kamu-özel sektör ortaklığı projeleridir. Bir kamu binasının nihai olarak PPP modeline uygun olarak teslim edilmesi durumunda, sadece inşaat maliyetleri değil, aynı zamanda inşaat maliyetlerine ek olarak kullanılan malzemelerin bakım ve yenileme maliyetleri, finansman ve olası ticari faaliyetlerden elde edilen gelirler, yani üçüncü kişilerden elde edilen gelirler de dahil olmak üzere, tüm hizmet ömrü boyunca oluşacak maliyetler de dikkate alınmaktadır.

Geleneksel (bütçe) model yerine PPP modelinin seçilmesine karar verilmesi, belirli bir PPP modeli kullanılarak elde edilen tasarrufların hesaplanmasına dayanmaktadır. Başka bir deyişle, PPP seçeneğinin tüm hizmet ömrü boyunca toplam maliyetlerin, cari değer olarak ifade edilen geleneksel (bütçe) seçeneğin maliyetlerinden daha az olması durumunda, PPP modelinin kullanılması haklı kabul edilmektedir. Bu gibi durumlarda belirli bir kamu-özel sektör ortaklığı modelinin seçilmesi, vergi mükellefleri açısından paranın karşılığının alınması ilkesinin gerçekleştirilmesini sağlar. Ancak toplam yaşam döngüsü maliyetlerinin yanı sıra finansman maliyetlerinin de fizibilite hesabına dahil edilmesi gerekmektedir. Tüm işletme işlemlerinin şeffaf ve kapsamlı bir şekilde raporlanmasını sağlamak için bir finansal model oluşturulur.

Herhangi bir kamu projesinin hazırlanması, proje tamamlanma modeline bakılmaksızın, orta vadeli, örneğin 3-5 yıllık bir kamu yatırım programının geliştirilmesiyle başlamalıdır. Bu programda, olgunluk düzeyine bağlı olarak uygulamaya hazır spesifik projeler belirlenir.

Ekonomi Bakanlığı'nın PPP anlaşmasının imzalanmasından sonra en önemli yetkilerinden biri, Kamu-Özel İşbirliği Anlaşmaları Sicilinin Yapısı ve Tutulması Hakkında Yönetmelik hükümlerine uygun olarak, daha önce PPP Anlaşmaları Siciline kaydedilen PPP projesinin uygulanmasının kontrolüdür. PPP projesinin uygulanmasının izlenmesine yönelik tedbirler, projenin tüm uygulama dönemi boyunca yürütülmekte olup, devlet ortağı tarafından Ekonomi Bakanlığı'na sunulan PPP projesinin uygulanmasına ilişkin rapora dayanmaktadır.

Dış Ticaret Bölgeleri / Serbest Limanlar / Ticaretin Kolaylaştırılması

Hırvatistan'da ikisi karada, dördü deniz limanlarında olmak üzere altı gümrüksüz bölge bulunmaktadır. Bölgelerde yerli ve yabancı yatırımcılara eşit muamele yapılıyor. Hırvatistan'ın Avrupa Birliği'ne katılmasından bu yana, bu bölgelerin birçoğu yatırım teşvikleri de sunan sanayi/iş bölgelerine dönüştürüldü.

Hırvatistan Cumhuriyeti topraklarındaki serbest ekonomik bölgeler, Hırvatistan Cumhuriyeti Hükümeti tarafından Hırvatistan'ın yürürlükteki mevzuatının hükümlerine uygun olarak verilen imtiyazlar temelinde oluşturulur.

Mallar serbest ekonomik bölgelere teslim edilebilir ve üretim, işleme, mal depolama, toptan ticaret, stratejik iş desteği, teknolojik geliştirme ve inovasyon merkezlerinin oluşturulması ve bankacılık dışı hizmetlerin sağlanması için kullanılabilir. SEZ topraklarında perakende ticaret faaliyetlerine izin verilmemektedir.

Serbest bölgelerin yönetimi, ilgili kanunla düzenlenen esas sözleşmeye göre imtiyaz sahipleri tarafından yürütülür. Serbest ekonomik bölgenin kullanıcıları, bölgenin kurucusunun yanı sıra tüzel kişiler, Hırvatistan ve diğer ülkelerde ikamet edenler ve gerçek kişiler olabilir. SEZ kullanıcıları, bölge kurucusu ile, bölgede ekonomik faaliyette bulunabilecekleri bir sözleşme imzalarlar. Bir işletme faaliyetlerinin yalnızca bir kısmını SEZ'de yürütüyorsa, bu faaliyetler ayrı olarak muhasebeleştirilmelidir.

FREZ'e giren mallar üzerindeki katma değer vergisi, yalnızca mallar FEZ'den ayrıldığında ve nihai varış noktası Hırvatistan iç pazarı da dahil olmak üzere AB pazarı olduğunda ödenir. Üçüncü ülkeler SEZ'den mal tedarikinde köprü görevi görüyorsa, bu mallar KDV'den muaftır.